2015, een warme decemberdag. Ik wandel langs de waterlijn op het strand van mijn Oostende. Op het strand zijn veel mensen, ze genieten van het uitzicht, hun gezelschap en de wind in hun haren. Een uitstekende manier om hun batterijen op te laden. En dat het toch echt een zalig weertje is.
In de krant lezen we dat in 2015 records verbroken werden, met name records in verband met hoge temperaturen en droogte. In Parijs werd, na lang overleg, een klimaatakkoord vastgelegd. Of de inhoud hiervan ambitieus genoeg is valt te betwisten, maar er heeft wel een change of mind plaatsgevonden: niemand durft nog te ontkennen dat we beter voor onze planeet moeten zorgen. Het zeeniveau stijgt, ijskappen verdwijnen, extreme weersomstandigheden worden een normaliteit en fijn stof wordt een van de grootste doodsoorzaken. Deze warme decemberdag is dus een negatief signaal van moeder natuur?
Oostende, stad aan zee. Over enkele jaren kan dit allemaal onder water liggen. De kustlijn is dan verplaatst richting West-Vlaams polderlandschap. Die gedachte is voor een trotse Oostendenaar onwerkelijk. “Hoelang nog?”, hoor je hem of haar vragen. En of we er iets aan kunnen doen?
“We moeten onze levensstijl aanpassen,” luidt het antwoord van menig natuurliefhebber. Zijn we er als individu zelf verantwoordelijk voor om dit te stoppen? Mijn geweten knaagt. Als vegetariër stel ik mijn en andermans voedings- en consumeergedrag in vraag. Ja, er is een grotere bewustwording van mensen. Toch blijven zovelen op grote voet leven, zonder enig schuldgevoel. Volgens mij is het niet te wijten aan een inherent egoïsme van het menselijk individu, die niet stilstaat bij de gevolgen van zijn daden. We geven wel degelijk om de toekomst van onze nakomelingen. Het probleem ligt elders, op structureel niveau. Want ik verbaas me er steeds over hoeveel moeite het soms kost om op een ecologische, mens- en diervriendelijke manier te leven. Althans, als je consequent wil zijn. Dierlijke producten vind je overal, van schoenleder tot in tandpasta. Het openbaar vervoer ontvangt minder subsidies, terwijl we allen in de file staan met onze gesubsidieerde bedrijfswagen. Het is tegenwoordig vaak dubbel zo goedkoop om in Europa met het vliegtuig te reizen dan met de trein. Waarom zouden mensen voor een ecologisch vervoersmiddel kiezen als het hen meer tijd én geld kost? Lokale producten zijn vaak duurder dan geïmporteerde: de logica hiervan is zoek. Zo hoeft men niet stil te staan bij de tonnen energie, verbruikt bij het importeren van uitheemse producten die voor het grijpen in onze supermarkt liggen. En wat kan men doen om arme boeren in het zuiden op een menswaardige manier te steunen? In een maatschappij die we “beschaafd” achten, bestaat nog zoveel onrecht. En als bevolking worden we dom en blind gehouden. De gevolgen van onze daden worden geminimaliseerd en ons geweten wordt gemakkelijk gesust. Narcisme viert hoogtij en als individu zijn we het slachtoffer geworden van een kapitalistisch systeem waarin het gemakkelijker is om een oogje dicht te knijpen voor klimaat- en sociale onrechtvaardigheid, dan om dit alles in vraag te stellen. We zijn deze luxe nu gewoon, dus we zijn niet meer te stoppen. De wetenschap vindt wel een oplossing.
Ik geloof niet dat de oplossing enkel in de wetenschap ligt. Ik geloof wel dat mensen inherent goed zijn, ook al zijn ze soms in staat tot het slechte. De onschuld van een kind bewijst dit. Daar, in het onderwijs, begint de verandering tot meer zorg voor de planeet en elkaar. Maar het systeem, de context waarin we leven, moet hier ook op ingesteld zijn. En daar knelt op dit moment nog het schoentje. Op 6 december 2015 stapten we met 10.000 mensen een stuk van de Oostendse kustlijn af. Een symbolische wandeling en een duidelijk signaal naar onze politieke gezaghebbers dat we klaar zijn voor die structurele verandering.